Frans van Amelsvoort

Frans van Amelsvoort werd geboren op 9 december 1899 in 's-Hertogenbosch. Al vroeg volgde hij pianolessen en zong hij in het jongenskoor van Peter Kallenbach. Later volgde hij ook orgel- en cellolessen en assisteerde hij Kallenbach bij de repetities van het jongenskoor. In 1930 trouwde hij met Franske Hanssen (geb. 5 februari 1904). In 1931 werd hun zoon Vincent geboren. Latere kinderen stierven kort na de geboorte. Vanaf 1930 werkte Van Amelsvoort als logopedist. Van 1934 tot 1951 was hij daarnaast leraar aan de Rijkskweekschool te Utrecht. Van 1946 tot 1961 was hij muziekleraar aan het Sint Joris College (voor jongens) en het Sint Catharina Lyceum (voor meisjes) te Eindhoven. Op de kweekschool dirigeerde hij voor het eerst een leerlingenkoor. Vanaf 1921 werd hij dirigent van het door hem opgerichte Bosch' Gemengd Koor, dat ontstond uit een door hem gedirigeerd gelegenheidskoor en aanvankelijk alleen bestond uit onderwijzers en onderwijzeressen. Hij zou er dirigent blijven tot aan 1932. Daarna volgden andere dirigentschappen. Vanaf 1922 leidde hij Culemborg's Mannenzang, dat hij in 1924 verruilde voor het dirigentschap van twee koren in Zaltbommel: het Zaltbommels Mannenkoor en het Dameskoor Excelsior. Vanaf 1936 tot aan zijn afscheid in 1956 voerde hij er jaarlijks de Matteus Passion uit met zijn beide koren, onder de naam Zuid-Nederlandse Bachvereniging. In 1939 was hij de oprichter en eerste dirigent van het Brabants Kamerkoor, waarbij hij diverse grote werken uitvoerde en/of in première bracht (waaronder het oratorium Hiawadha's Lied van Marinus de Jong in 1949; Orfeo ed Euridice van Josef Haydn in 1953; Gioas van Johann Christan Bach in 1957). Na het overlijden van Piet Kallenbach in 1941 werd Van Amelsvoort dirigent van het (later: Koninklijk) 's-Hertogenbosch' Mannenkoor (tot aan 1950). In 1941 werd Frans van Amelsvoort dirigent van de Schola Cantorum der Kathedrale Basiliek van Sint Jan, "Die Sangheren onser Liever Vrouwen". In 1954 werden de muzikale taken in de St. Jan opnieuw verdeeld en werden de werkzaamheden van Van Amelsvoort, tegens zijn zin in, sterk beperkt. Hiermee kwam een einde aan Van Amelsvoorts directeurschap van de Schola. Deze 'Schola-kwestie', alsmede de betekenis en werkzaamheden van Frans van Amelsvoort voor de Schola Cantorum zijn beschreven in het boek Koorzang in de Sint-Janskathedraal ('s-Hertogenbosch 2005). In 1945-1946 verving hij Otto Glastra van Loon als dirigent van het Philips' Philharmonisch Koor. Van 1949 tot 1960 was hij dirigent van het door hem opgerichte schoolkoor van de scholen in Eindhoven waar hij muziekleeraar was (tot 1961). Met dit schoolkoor, begeleid door het Brabants Orkest, voerde hij grote koorwerken uit, zoals l'Enfance du Christ van Berlioz en Castor et Pollux van Rameau, maar ook eigentijdsere werken als A Child of our Time van Tippett en Arnhemse Psalm van Herman Strategier. Van 1956 tot 1960 dirigeerde hij het door hemzelf opgerichte 's-Hertogenbosch' Jongerenkoor, dat gelieerd was aan het Brabants Kamerkoor. Nadat hij reeds in 1956 was gestopt met het geven van de jaarlijkse Matteus-Passion-uitvoering in Zaltbommel, beëindigde hij in 1960 om gezondheidsredenen ook zijn dirigentschappen van het Brabants Kamerkoor en het 's-Hertogenbosch' Jongerenkoor, en legde hij zich toe op het zoeken naar en editeren van 18e-eeuwse muziekhandschriften. Dit leidde onder andere tot een uitvoering in 1965 van een door Van Amelsvoort ontdekte opera van Cimarosa, Gli orazi ed i curiazi. In eerdere jaren had hij al met eigen koren uitvoeringen gegeven van door hem (her)ontdekte werken, zoals een Te Deum van Cimarosa, Laudate Pueri van Pergolesi en het oratorium Gioas van Johann Christian Bach. Zijn betekenis als dirigent ligt tot aan de oorlog vooral op het vlak van de uitvoering van veel bekende en onbekende koormuziek (Arthur Honegger, Lili Boulanger, André Caplet) met zijn Bosch' Gemengd Koor. Vanaf 1941 kon hij als dirigent van het Kon. 's-Hertogenbosch' Mannenkoor en van de Schola Cantorum compositie-opdrachten (doen) verstrekken aan diverse Nederlandse componisten, zoals Oscar van Hemel, Jan Mul en Herman Strategier. In later jaren heeft hij, zoals hierboven reeds werd aangegeven, veel onbekende koorwerken uitgevoerd en een aantal daarvan (her)uitgegeven. Van Amelsvoort was gedurende vele jaren een actieve figuur in het Brabantse muziekleven. (Zie hierover ook het boek Thema vol variaties. Zeven eeuwen muziekleven in 's-Hertogenbosch onder redactie van René Bouwman en Theo Hoogbergen, Zwolle [2002].) In 1944 was hij nauw betrokken bij de oprichting van de 's-Hertogenbossche Kunstkring 1944, die zich bezighield met de wederopbouw van het Brabantse muziekleven na de oorlog. In 1945-46 was Van Amelsvoort lid van het tribunaal dat zich bezighield met de berechting van musici die in de oorlog actief waren geweest in het door de bezetter gereguleerde muziekleven. In de loop van zijn leven heeft Van Amelsvoort deel uitgemaakt van diverse organisaties en besturen. Hij vervulde bestuursfuncties in de Vereniging voor Logopedie, de Nederlandse Bruckner Vereniging, de Vereniging voor Leraren in de Schoolmuziek, de R.K. Vereniging van Toonkunstenaars, de Stichting 's-Hertogenbosch Muziekstad en de Vereniging De Jeugd der Muziek. Hij was lid van adviesorganen zoals de Raad voor de Kunst en de Rijkscomissie voor de Orkesten. Voorts was hij lid van de Koorcommissie van de Mij. tot Bevordering van de Toonkunst. Hij was in later jaren regelmatig jurylid bij concoursen, waaronder het Internationaal Vocalisten Concours in 's-Hertogenbosch, en trad op als rijksgecommitteerde bij conservatoriumexamens. Van Amelsvoort is diverse malen geëerd vanwege zijn verdiensten op muzikaal en cultureel gebied. In 1958 ontving hij van de Franse regering de benoeming tot Chevalier de l'ordre des Palmes Academiques voor zijn verdiensten voor de Franse muziek. In 1959 werd hem de eervolle Prijs voor Schone Kunsten van de Provincie Noord-Brabant 1958 toegekend, en in 1960 werd hij koninklijk onderscheiden met een benoeming tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Jublieum-vieringen waren in er 1946 (25-jarig jubileum als musicus) en in 1970 (50-jarig jubileum). Op 15 augustus 1975 overleed Frans van Amelsvoort in zijn woonplaats 's-Hertogenbosch. Tweeënhalf jaar later, op 17 januari 1978, overleed mevrouw Van Amelsvoort-Hanssen.

Nederlands Muziek Instituut - Den Haag

Frans van Amelsvoort (1899-1975)

musicus

V. van Amelsvoort in 'Brabantse biografieën' 1 (1992) 16-19

Frans van Amelsvoort

Encyclopedie van Noord-Brabant 1 (1985) 35

Frans van Amelsvoort

Functies / gebeurtenissen / onderscheiding(en)

• Logopedist, 1930-1972
• Muziekleraar Rijkskweekschool Utrecht, 1934-1951
• Dirigent Koninklijk 's-Hertogenbosch' Mannenkoor, 1940-1949
• Hoofdbestuurslid Nederlandse Vereniging voor Logopedie en Foniatrie, 1946-1970
• Muziekleraar Sint-Joris College en Sint-Catharina Lyceum, Eindhoven, 1946-1961
• Lid Raad van de Kunst, 1956-1964
• Ereburger van de stad Zaltbommel
• Beerensteyn Legpenning van de Maatschappij tot Bevordering der Toonkunst
• Culturele penning 's-Hertogenbosch (zilver), 10 januari 1941
• Chevalier de l'Ordre des Palmes Académiques, 1958
• Eervolle Prijs voor Schone Kunsten van de Provincie Noord-Brabant, 1959
• Ridder in de Orde van Oranje-Nassau, 1960

Frans van Amelsvoort

Oprichter en dirigent

• Bosch' Gemengd Koor, 1921-1932
• Brabants Kamerkoor, 1939-1960
• Schola Cantorum der Kathedrale van Sint Jan, 1941-1954
• Schoolkoor Sint-Joris College en Sint-Catharina Lyceum Eindhoven, 1949-1960
• 's-Hertogenbosch' Jongerenkoor, 1957-1960

Dirigent

• Zaltbommel's Mannenkoor en Dameskoor Excelsior, 1924-1956
• Koninklijk 's-Hertogenbosch' Mannenkoor, 1941-1949
• Philips' Philharmonisch Koor, 1945-1947

• 

  23 juni 1921
• 

  19 mei 1923
• 

  18 november 1945